Agata Duda-Bieniek w Rzeczpospolitej „Możliwości zarobkowe upadłego a oddłużenie w toku upadłości konsumenckiej”

1. Czym są możliwości zarobkowe upadłego?

Prawo upadłościowe nie definiuje pojęcia możliwości zarobkowych. Termin ten nie jest jednak charakterystyczny wyłącznie dla upadłości konsumenckiej – pojawia się również w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Odwołanie się do dorobku orzeczniczego wypracowanego na gruncie art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pomaga zdefiniować pojęcie możliwości zarobkowych. Analiza orzecznictwa pozwala przyjąć, że możliwości zarobkowe nie mogą być utożsamiane z aktualnymi dochodami, wymagają uwzględnienia innych okoliczności, takich jak: wykształcenie, sytuacja na rynku, wiek, stan zdrowia, siły umysłowe i fizyczne obowiązanego oraz będą oceniane w różny sposób w zależności od analizowanego stanu faktycznego.

2. W jakim celu ustala się możliwości zarobkowe w toku upadłości konsumenckiej?

Określenie możliwości zarobkowych upadłego to jedna z kluczowych okoliczności, które bierze pod uwagę sąd ustalając plan spłaty wobec niewypłacalnego dłużnika. Nie bez powodu ustawodawca wymienia ją w katalogu jako pierwszą. Jedynie wówczas gdy sąd (a wcześniej w projekcie planu spłaty syndyk) stwierdzi istnienie możliwości zarobkowych, będzie podstawa do ustalenia planu spłaty. Analogicznie odwrotnie – brak możliwości zarobkowych po stronie upadłego konsumenta będzie równoznaczny z niemożnością ustalenia planu spłaty, a w konsekwencji zasadne będzie np. umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

3. Czy syndyk powinien weryfikować możliwości zarobkowe upadłego konsumenta?

Ustalenie możliwości zarobkowych upadłego jest bardzo istotne z perspektywy przygotowywanego przez syndyka projektu planu spłaty wierzycieli. Po zakończeniu likwidacji majątku dłużnika, syndyk przygotowuje projekt planu spłaty, w którym określa czy upadły zasługuje na oddłużenie, a także w jakiej kwocie i przez jaki okres czasu powinien dokonywać spłaty wierzycieli. Syndyk, który przygotowuje projekt planu spłaty, nie będzie mógł wywiązać się ze swoich ustawowych obowiązków z należytą starannością bez podjęcia próby weryfikacji w tym zakresie. Po przygotowaniu projektu planu spłaty syndyk przekazuje go upadłemu oraz wierzycielom celem zajęcia stanowiska, a następnie składa dokument w sądzie.

4. W jaki sposób syndyk weryfikuje możliwości zarobkowe upadłego?

Metody ustalenia możliwości zarobkowych przez syndyków są zróżnicowane. Część z nich porównuje obecnie osiągane przez upadłego dochody z wynagrodzeniem uzyskiwanym wcześniej (weryfikacji podlegają głównie zeznania podatkowe konsumentów/informacje uzyskiwane od właściwych naczelników urzędów skarbowych). Niektórzy syndycy ustalają informacje na podstawie rozmowy z upadłym, a następnie porównują wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia np. ze średnim wynagrodzeniem wskazanym przez Główny Urząd Statystyczny. Czasami syndycy weryfikują oferty pracy dla osób z podobnym wykształceniem jak upadły na portalach typu pracuj.pl, praca.money.pl, gowork.pl, indeed.com, praca.pl, gumtree.pl. Ponadto, syndycy zwracają się z prośbą o uzupełnienie przez upadłych ankiety dotyczącej ich osoby, w której pojawia się szereg pytań m.in. o: wykształcenie upadłego, wykonywany zawód obecnie i przez ostatnie 5 lat, jego stan zdrowia, a także dlaczego nie podejmuje pracy w wyższym wymiarze, czy poszukuje pracy, jakie dodatkowe kwalifikacje posiada.

5. W jaki sposób sądy upadłościowe ustalają możliwości zarobkowe dłużników?

Sądy upadłościowe weryfikują analogiczne przesłanki jak syndycy. Zazwyczaj przed wyznaczeniem posiedzenia w przedmiocie ustalenia planu spłaty (czyli de facto zakończenia postępowania upadłościowego) zobowiązują dłużników do złożenia wszelkich stosownych dokumentów potwierdzających aktualną sytuację majątkową, finansową oraz rodzinną i zdrowotną upadłego. W szczególności sądy zobowiązują do przedłożenia:

• dokumentu potwierdzającego wysokość osiąganych przez upadłego dochodów ze wszystkich źródeł,

• wysokość dochodów ze wszystkich źródeł osiąganych przez osoby, z którymi upadły prowadzi wspólne gospodarstwo domowe,
• dokumentów potwierdzających fakt braku zatrudnienia lub osiągane dochody,
• dokumentów potwierdzających wysokość ponoszonych kosztów utrzymania oraz leczenia oraz ich niezbędność,
• dokumentów potwierdzających źródła utrzymania upadłego oraz członków wspólnego z nim gospodarstwa domowego.

Sądy szczegółowo weryfikują wykształcenie upadłego, jego doświadczenie zawodowe, wszelkie dodatkowe uprawnienia, dochody, jakie uzyskiwał w ostatnich latach, stan zdrowia oraz wszelkie inne czynniki, jakie mogą wpływać na możliwości zarobkowe. Sądy uwzględniają te zarobki i dochody, które upadły może i powinien uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.

Nie wystarczy, że np. upadły jest zatrudniony na ½ etatu przy najniższym wynagrodzeniu, jeśli jest wykształcony, zdrowy i posiada kwalifikacje umożliwiające mu osiąganie zarobków na dużo wyższym poziomie.

W powyższym przypadku sąd ustalając plan spłaty, weźmie pod uwagę nie wynagrodzenie pobierane obecnie, ale wynagrodzenie które dłużnik mógłby mieć, gdyby pracował przy wykorzystaniu swoich pełnych kwalifikacji zawodowych i posiadanych umiejętności.

Podstawa prawna:

Ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 1520 ze zm.).

https://www.rp.pl/konsumenci/art39994351-mozliwosci-zarobkowe-upadlego-a-oddluzenie-w-toku-upadlosci-konsumenckiej