Piotr Kieloch w Rzeczpospolitej „Celem restrukturyzacji jest układ”

1. Kryzys pandemiczny sprawił, że coraz większym zainteresowaniem cieszą się postępowania restrukturyzacyjne. Jaki jest ich cel?

Podstawowym celem każdego z postępowań restrukturyzacyjnych jest stworzenie warunków, w których możliwe będzie zawarcie układu, czyli wielostronnej ugody między zadłużonym przedsiębiorcą a jego wierzycielami. Temu służyć mają pozytywne dla dłużnika skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, takie jak generalne moratorium na spłatę istniejących zobowiązań, wstrzymanie egzekucji czy możliwość ochrony kluczowych dla funkcjonowania firmy umów. Pozwalają one na utrzymanie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa oraz czasowe ustabilizowanie jego sytuacji finansowej, co daje przestrzeń na wypracowanie treści układu, który uzyska akceptację wierzycieli. Właśnie w ten sposób niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością przedsiębiorca ma szansę uratować swój biznes przed bankructwem. W tym kontekście kluczowe dla postępowania restrukturyzacyjnego stają się propozycje układowe.

2. Co to są propozycje układowe?

Upraszczając, można powiedzieć, że propozycje układowe to oferta, którą dłużnik składa wierzycielom. Zawiera ona warunki, na jakich dłużnik gotów jest zawrzeć z nimi układ. Przyjęcie lub odrzucenie tej oferty następuje w drodze głosowania nad układem. Co do zasady wystarczy uzyskanie akceptacji wierzycieli, posiadających 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. W razie przyjęcia propozycji układowych przez wierzycieli stają się one układem, który jest następnie zatwierdzany przez sąd. Pamiętać przy tym jednak należy, że propozycje układowe mogą zgłosić również inne podmioty. Możliwa jest zatem sytuacja, w której dłużnik zostanie związany układem, którego treści nie do końca akceptuje.

3. Kto może zgłosić propozycje układowe?

Gospodarzem postępowania restrukturyzacyjnego jest dłużnik. Ma on nie tylko prawo, ale i obowiązek zgłoszenia propozycji układowych. Pierwotnie takiej możliwości mieli zostać pozbawieni wierzyciele. Wskazywano, że nikt nie powinien narzucać dłużnikowi sposobu restrukturyzacji jego zobowiązań. Ostatecznie jednak zakres osób uprawionych do zgłoszenia propozycji układowych został poszerzony. Poza dłużnikiem, który jest do tego zobowiązany, propozycje układowe mogą również złożyć:

– rada wierzycieli, jako podmiot będący wyrazicielem interesu ogółu wierzycieli;

– wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie więcej niż 30 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem;

– nadzorca sądowy lub zarządca, czyli pozasądowy organ postępowania, ustanawiany przez sąd w postanowieniu o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego.

W przypadku zgłoszenia kilku propozycji układowych sędzia-komisarz ustala kolejność głosowania nad propozycjami układowymi. Za przyjęte uznaje się te propozycje układowe, które uzyskały największe poparcie wierzycieli.

4. Co znajduje się w propozycjach układowych?

Propozycje układowe określają sposób restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Ustawodawca wskazał przykładowo, że mogą to być:

– odroczenie terminu wykonania;

– rozłożenie spłaty na raty;

– zmniejszenie wysokości;

– konwersja wierzytelności na udziały lub akcje;

– zmiana, zamiana lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Nie jest to jednak katalog zamknięty. Treść propozycji układowych może być określona swobodnie. Dopuszczalne są wszelkie wyobrażalne sposoby restrukturyzacji zobowiązań, byleby nie były one sprzeczne z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Układ powinien przy tym realizować cele postępowania restrukturyzacyjnego, więc nie może on prowadzić do zwiększenia zobowiązań dłużnika i pogłębienia stanu jego niewypłacalności.

Co istotne, propozycje układowe mogą przewidywać podział wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów. W takim wypadku dla różnych grup można przygotować różne propozycje układowe. Podziału na grupy należy dokonać na podstawie obiektywnych kryteriów o charakterze przedmiotowym i/lub podmiotowym (np. należności publicznoprawne, wierzytelności powyżej 200 tys. zł, zobowiązania wobec wynajmujących).

Trzeba również pamiętać, że istnieją pewne ograniczenia co do sposobu restrukturyzacji niektórych rodzajów wierzytelności. Przykładowo – zobowiązania wobec ZUS-u oraz KRUS-u nie mogą być redukowane. Mogą być one restrukturyzowane wyłącznie poprzez rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności. Warto podkreślić, że takie ograniczenia nie dotyczą jednak zobowiązań podatkowych, które podlegają układowi na zasadach ogólnych i mogą być umarzane tak jak należności handlowe.

5. Jakie propozycje układowe są najbardziej popularne? Czy wielkość spłat dla wierzycieli musi być z góry określona czy też może być ona powiązana z przyszłą kondycją finansową dłużnika?

W praktyce najczęściej spotykana jest kombinacja kilku sposobów restrukturyzacji, tj. redukcji, odroczenia spłaty oraz rozłożenia na raty. Możliwe jest również skonstruowanie propozycji układowych, w których zaspokojenie wierzycieli będzie następowało z zysku osiąganego przez przedsiębiorstwo dłużnika. Będą one określały wtedy procentowy udział zysku, który przeznaczany będzie na realizację układu, a także sposób i terminy wypłat. W ten sposób dłużnik nie będzie musiał realizować sztywnego planu spłat, lecz taki który będzie wynikał z osiąganych wyników finansowych. Takie rozwiązanie może nie być jednak do końca bezpieczne dla wierzycieli. Dłużnik poprzez manipulowanie kosztami, zwiększanie wydatków na inwestycje, kreatywną księgowość może sztucznie zaniżać wynik, obniżając w ten sposób wysokość kwot przeznaczanych na spłatę wierzytelności układowych. Aby ograniczyć ryzyko takich działań, można wprowadzić dla wierzycieli gwarancje minimalnych wypłat lub przewidzieć innego rodzaju obowiązki dla dłużnika, które będą poprawiały sytuację wierzycieli.

6. Na czym polega konwersja wierzytelności na udziały lub akcje?

Kolejnym sposobem restrukturyzacji zobowiązań jest ich konwersja na udziały lub akcje. Dotyczy to – co oczywiste – wyłącznie spółek kapitałowych. Konwersja następuje z mocy zawartego układu, który zastępuje wymagane przez przepisy kodeksu spółek handlowych czynności związane z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki i objęciem udziałów lub akcji. Treść propozycji układowych, a następnie układu wskazywać musi zatem wszystkie elementy wymagane od uchwały walnego zgromadzenia wspólników (akcjonariuszy). Odpis prawomocnego postanowienia o zatwierdzeniu układu jest dołączany do wniosku o wpis do KRS, stanowiąc podstawę rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego w spółce.

W wyniku konwersji dochodzi do wzmocnienia kondycji finansowej przedsiębiorcy oraz poprawy struktury jego bilansu. Wartości konwertowanych wierzytelności przenoszone są z kategorii „zobowiązania” do kategorii „kapitał zakładowy”. Zwiększa to szanse na pozyskanie zewnętrznego finansowania np. w postaci kredytu bankowego oraz gospodarczą ekspansję. Trzeba jednak pamiętać, że inaczej niż w ramach procedury podwyższania kapitału spółki przewidzianej w kodeksie spółek handlowych, w toku postępowania restrukturyzacyjnego o konwersji, a w konsekwencji o zmianach w strukturze właścicielskiej decydują wierzyciele spółki.

WAŻNE!

Żaden z aktualnych udziałowców lub akcjonariuszy nie ma realnych możliwości prawnych, aby skutecznie zablokować konwersję i wynikające z niej rozwodnienie udziałów lub akcji. Stwarza to niebezpieczeństwo wrogiego przejęcia spółki.

Może to mieć miejsce w szczególności, gdy wysokość kapitału zakładowego jest niewielka w porównaniu z wielkością zobowiązań. Można wyobrazić sobie sytuację, w której wejście kapitałowe podmiotu zewnętrznego do spółki odbędzie się w oparciu o wykupione w tym właśnie celu wierzytelności układowe. Ten manewr mogą zresztą zastosować również przyjaźni spółce inwestorzy, a także jej aktualni udziałowcy lub akcjonariusze. Zakładając że wierzytelności będą nabywane po niższej cenie niż nominalna, co jest przecież w pełni zrozumiałe, w końcu chodzi o zobowiązania restrukturyzowanego dłużnika, można w ten sposób podwyższyć kapitał zakładowy „taniej”, niż przy standardowej procedurze.

7. Jakie są inne, pozaustawowe sposoby na restrukturyzację zobowiązań dłużnika?

Propozycje układowe mogą obejmować również inne rozwiązania, niewskazane wprost w przepisach, np. konwersję wierzytelności na obligacje zamienne na akcje lub warranty subskrypcyjne, uprawniające do objęcia akcji lub uzyskania określonej kwoty pieniężnej. Elastyczność tej konstrukcji pozwala wierzycielom odroczyć ostateczną decyzję co do sposobu zaspokojenia ich wierzytelności. Pozytywna ocena działań restrukturyzacji i rysujące się przed spółką perspektywy, mogą stanowić asumpt do wejścia kapitałowego i objęcia akcji w spółce, najczęściej z pewnym dyskontem. Jednocześnie mogą oni swobodnie obracać uzyskanymi papierami wartościowymi i w ten sposób spieniężyć przysługujące im prawa majątkowe. Takiej możliwości nie ma przy „klasycznej” konwersji wierzytelności na akcje.

Warto jednak zwrócić uwagę, że przy konwersji wierzytelności na obligacje zamienne na akcje lub warranty subskrypcyjne konieczna będzie współpraca z akcjonariuszami. Tego typu czynności dla swej skuteczności i ważności wymagają uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Dla zminimalizowania ryzyka niewykonania układu, stosowne uchwały dopuszczające warunkową emisję ww. papierów wartościowych powinny zostać podjęte przed głosowaniem nad układem.

8. W jaki sposób powinny być skonstruowane propozycje układowe?

Propozycje układowe powinny być sformułowane w sposób stanowczy i jednoznaczny. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Rzeczywistość gospodarcza jest złożona i skomplikowana, a niepewność i ryzyko są jej stałym elementem. Projekcje finansowe, w oparciu o które określane są przyszłe możliwości płatnicze dłużnika nie muszą się zmaterializować. Dlatego też należy dopuścić pewną elastyczność w konstruowaniu propozycji układowych. W zależności od kontekstu danej sprawy, możliwe będzie nadanie im charakteru warunkowego. Przykładowo można przewidzieć, że wystąpienie jakiegoś zdarzenia gospodarczego (np. wybór oferty dłużnika w przetargu) będzie powodować poprawę warunków układu z perspektywy wierzycieli (np. szybsza spłata). Można także przyjąć, że w razie niewykonania podstawowych zobowiązań wynikających z układu ze względu na obiektywne przeszkody, uruchomiony zostanie awaryjny tryb spłaty wierzytelności układowych (np. dłuższe moratorium).

W mojej opinii, dopuszczalne jest również skonstruowanie propozycji układowych na zasadzie zobowiązania przemiennego, którego wykonanie polega na tym, że dłużnik może spełnić jedno z kilku alternatywnych świadczeń. Mogą one obejmować różne kombinacje stopnia umorzenia wierzytelności, okresu karencji w jej spłacie czy wielkości i ilości rat.

PRZYKŁAD:

Można wyobrazić sobie następującą alternatywę: w wariancie I wierzytelność zostanie spłacona w całości, ale w okresie trzech lat, natomiast w wariancie II wierzytelność zostanie zredukowana do 60 proc., ale płatność nastąpi jednorazowo po prawomocnym zatwierdzeniu układu.

Wydaje się, że wybór świadczenia powinien być zastrzeżony dla wierzyciela. W innym wypadku można bowiem narazić się na zarzut złamania zasady równego traktowania wierzycieli.

9. Na co należy zwrócić szczególną uwagę przy konstruowaniu propozycji układowych?

Po pierwsze, propozycje układowe powinny być na tyle atrakcyjne, aby zostały zaakceptowane przez większość wierzycieli. Jednocześnie powinny one odpowiadać realnym możliwościom finansowym dłużnika. Dłużnik powinien zatem wysondować, czy złożone przez niego propozycje układowe uzyskają aprobatę wierzycieli. Odpowiednia komunikacja z wierzycielami, w szczególności tymi, którzy będą ponosić największy koszt restrukturyzacji dłużnika jest zatem kluczowa. Wierzyciele nie będą głosować za układem, który nie będzie spełniał ich oczekiwań. Jednocześnie oczekiwania wierzycieli mogą przekraczać obiektywne możliwości dłużnika. Stąd tak istotne jest ekonomiczne uzasadnienie propozycji układowych. Powinny one zostać sformułowane na podstawie prognoz finansowych opartych na solidnych, racjonalnych szacunkach i przesłankach.

Po drugie, propozycje układowe powinny być jasne i precyzyjne. Sytuacja w której układ może być interpretowany w różny sposób jest wysoce niepożądana. Stwarza to ryzyko sporu i zagraża jego trwałości. Układ należy skonstruować w taki sposób, aby niemożliwe były jego odmienne wykładnie.

Po trzecie, trzeba pamiętać, że treść układu będzie weryfikowana przez sąd, który odmówi jego zatwierdzenia, jeżeli narusza on prawo, np. przez nierówne traktowanie wierzycieli w ramach danej grupy. Prawomocna odmowa zatwierdzenia układu przez sąd kończy postępowanie restrukturyzacyjne i związany z nim „parasol ochronny” dla dłużnika.

Link do artykułu: https://www.rp.pl/Firma/305139985-Celem-restrukturyzacji-jest-uklad—czy-wielkosc-splat-dla-wierzycieli-musi-byc-z-gory-okreslona.html