Po nowelizacji Prawa upadłościowego, która weszła w życie 24 marca 2020 roku, z miesiąca na miesiąc coraz więcej osób składa wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Ilu dłużników – tyle pytań, ile stanów faktycznych – tyle odpowiedzi. Poniżej jedynie część wątpliwości zadłużonych konsumentów.

1. Czy każdy dłużnik może ogłosić upadłość konsumencką?

Co do zasady tak. Prawo upadłościowe nie zawiera ograniczeń co do osoby dłużnika – zarówno jeśli chodzi o jego wiek (upadają dzieci i dorośli), wykształcenie, czy np. pochodzenie długów (bez różnicy czy powstały w wyniku braku spłaty kredytu konsumenckiego czy też wcześniej prowadzonej działalności gospodarczej) – każdy ma prawo ogłosić upadłość konsumencką.

2. Czy były przedsiębiorca może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Tak. Nowelizacja Prawa upadłościowego, która weszła w życie 24 marca 2020 roku umożliwiła oddłużenie się także byłemu przedsiębiorcy. Osoba fizyczna, która prowadziła działalność gospodarczą z chwilą zakończenia jej prowadzenia np. poprzez wykreślenie z CEIDG, już kolejnego dnia następującego po wykreśleniu, może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości jako konsument.

3. Czy rolnik może ogłosić upadłość konsumencką?

Tak, rolnik posiada zdolność upadłościową – nie może jednak prowadzić innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

4. Czy małżonkowie mogą wspólnie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Nie, przepisy nie przewidują możliwości wspólnego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez oboje małżonków (w doktrynie pojawia się stanowisko, że ustawodawca nie wykluczył takiej możliwości, ale jest to zdanie odosobnione). Uzyskanie oddłużenia jest możliwe jedynie wówczas, gdy każdy z małżonków osobno złoży wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – wówczas sąd ogłosi upadłość każdego z konsumentów oddzielnie. Co ważne, w sytuacji gdy źródłem długów małżonków jest to samo zobowiązanie (np. mąż wziął kredyt, a żona go poręczyła) ogłoszenie upadłości konsumenckiej jedynie przez jednego z małżonków spowoduje, że wierzyciele nadal będą dochodzić należności (np. w drodze egzekucji) w stosunku do drugiego małżonka.

5. Czy dłużnik, który posiada tylko jednego wierzyciela może ogłosić upadłość konsumencką?

Tak, posiadanie wyłącznie jednego wierzyciela jest przesłanką pozytywną do ogłoszenia upadłości konsumenckiej (w odróżnieniu od procedury stosowanej w sprawach o ogłoszenie upadłości przedsiębiorców).

6. Czy istnieje minimalna kwota zadłużenia uprawniająca do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Nie, przepisy Prawa upadłościowego nie zawierają uregulowań określających minimalną kwotę zadłużenia uprawniającą do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Dłużnik jest niewypłacalny wówczas, gdy utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawodawca przyjął domniemanie, że dłużnik utracił ową zdolność, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

7. Czy wierzyciel zawsze może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej swojego dłużnika?

Nie. W przeciwieństwie do przepisów regulujących postępowanie upadłościowe prowadzone w stosunku do przedsiębiorców (gdzie wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć zarówno dłużnik, jak też jego wierzyciel osobisty), w przypadku upadłości konsumenckiej co do zasady wniosek może złożyć jedynie dłużnik. Jednakże ustawodawca przewidział w tym zakresie dwa wyjątki.

Pierwszy wyjątek, gdy dłużnik był przedsiębiorcą, ale zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej i od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok.

Drugi wyjątek, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta może złożyć wierzyciel, dotyczy dłużnika, który faktycznie prowadził działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełnił obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

Są to zatem dwa wyjątki, które uprawniają wierzyciela do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Ustawodawca pozostawił w ten sposób możliwość podjęcia decyzji o oddłużeniu osobie fizycznej, gdyż to jej będzie dotyczyło postępowanie upadłościowe.

8. Jak długo trwa postępowanie upadłościowe?

Syndyk jest obowiązany do podejmowania działań umożliwiających zakończenie likwidacji w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości. Czas trwania postępowania upadłościowego jest jednak uzależniony od sytuacji osobistej każdego dłużnika. Zasadniczy wpływ na długość postępowania upadłościowego ma wielkość majątku dłużnika, gdyż likwidacja poszczególnych składników jest czasochłonna. W przypadku dłużników, którzy nie posiadają majątku cała procedura może trwać kilka miesięcy. Z kolei w przypadku upadłych posiadających np. nieruchomość okres ten może się wydłużyć nawet do kilku lat.

9. Czy z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej komornik w dalszym ciągu będzie prowadził postępowanie egzekucyjne?

Co do zasady nie. Skutkiem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest między innymi zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej komornik nie będzie mógł zatem dalej prowadzić egzekucji z majątku dłużnika. Po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości postępowania te umorzą się.

10. Czy w ramach upadłości konsumenckiej umorzone zostaną wszystkie długi?

Zgodnie z Prawem upadłościowym nie podlegają umorzeniu:

– zobowiązania o charakterze alimentacyjnym,

– zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,

– zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny,

– zobowiązania do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

– zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie,

– zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem,

– zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Ustawodawca w sposób szczegółowy sprecyzował zatem katalog zobowiązań niepodlegających umorzeniu. Co ważne, wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli wynikającej z ww. zobowiązań jest dopuszczalne.

11. Czy zadłużenie w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz urzędu skarbowego także podlega umorzeniu?

Tak, zadłużenie w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz urzędu skarbowego podlega umorzeniu. Ustawodawca jednoznacznie określił, które zobowiązania nie podlegają umorzeniu – wierzytelności w stosunku do organu rentowego oraz organu podatkowego nie zostały objęte tym katalogiem.

12. Czy można ogłosić upadłość konsumencką jedynie w stosunku do części zobowiązań, których nie jest w stanie regulować dłużnik?

Nie, nie ma takiej możliwości. Upadłość konsumencka obejmuje wszystkie zobowiązania dłużnika.

13. Czy brak majątku stanowi przeszkodę do ogłoszenia upadłości konsumenckiej?

Nie, brak majątku nie uniemożliwia ogłoszenia upadłości konsumenckiej. W przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorcy, brak majątku nie przemawia za oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Głównym celem upadłości konsumenckiej jest umorzenie zobowiązań upadłego będącego osobą fizyczną. Nieposiadanie majątku przez konsumenta nie może mu powyższego uniemożliwić. Można jedynie zakładać, że w przypadku braku majątku postępowanie upadłościowe będzie zdecydowanie krótsze – jeśli dłużnik rzeczywiście nie będzie posiadał żadnego majątku ani dochodów, pominięty zostanie etap likwidacji jego majątku.

14. Czy dłużnik, który wyzbył się majątku może ogłosić upadłość konsumencką?

Tak, gdyż na mocy znowelizowanych przepisów (ustawy Prawo upadłościowe) nie ma przesłanek negatywnych umożliwiających oddalenie wniosku. Ogłoszenie upadłości nie jest jednak jednoznaczne z oddłużeniem poprzez umorzenie zobowiązań. Ponadto, zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego szereg czynności dokonanych przez dłużnika może być uznanych za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości z mocy prawa (pkt a, b, c), na mocy postanowienia sędziego-komisarza (pkt d, e) oraz na mocy wyroku sądu (pkt f). Są to w szczególności:

a) czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej (dotyczy to także ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia);

Przykład:

Dłużnik 14 listopada 2020 roku sprzedał osobie trzeciej nieruchomość (oszacowaną w operacie szacunkowym na 2 mln zł) za 450 tys. zł; dnia 19 kwietnia 2021 roku wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej dłużnika, sąd ogłosił upadłość 20 kwietnia 2020 roku;

b) zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego dokonane przez upadłego w ciągu sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (jednak ten, kto otrzymał zapłatę lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości);

Przykład:

Spółka Drzwi S.A. 15 kwietnia 2021 roku

zawarła z dłużnikiem umowę sprzedaży drzwi tarasowych o wartości 10 tys. zł, w umowie

termin zapłaty został określony na dzień 27 maja 2021 roku; 16 kwietnia 2021 roku dłużnik

zapłacił kwotę określoną umową, zaś 19 kwietnia 2021 roku złożył wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej;

c) cesja wierzytelności przyszłej, jeżeli wierzytelność ta powstanie po ogłoszeniu upadłości (chyba że umowa przelewu wierzytelności została zawarta

nie później niż 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

w formie pisemnej z datą pewną – tj. dokument posiada urzędowe poświadczenie daty);

d) odpłatne czynności prawne dokonane przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie, z osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe albo z przysposobionym lub przysposabiającym, chyba że druga strona

czynności wykaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli,

e) obciążenie majątku upadłego hipoteką,

zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską, jeżeli upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela, a obciążenie zostało ustanowione w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i w związku z jego ustanowieniem upadły nie otrzymał żadnego świadczenia;

Przykład:

Dłużnik 15 stycznia 2021 roku wyraża zgodę na ustanowienie hipoteki na swojej nieruchomości celem zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z umowy kredytowej zawartej pomiędzy bankiem a siostrą dłużnika, zaś 19 kwietnia 2021 roku dłużnik składa wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej;

f) czynności upadłego bezskuteczne z mocy konstytutywnego orzeczenia (czyli takiego,

które zmienia stosunek prawny, kształtuje go,

jak np. wyrok rozwodowy, a nie jedynie

potwierdza określony stan prawny) zapadłego po przeprowadzeniu procesu cywilnego (w tym przypadku Prawo upadłościowe odsyła do przepisów Kodeksu cywilnego, tzw. skarga pauliańska).

W przypadku uznania powyższych czynności

za bezskuteczne, składniki majątku, które wskutek czynności upadłego ubyły z majątku upadłego lub do niego nie weszły, podlegają przekazaniu do masy upadłości.

15. Czy cały majątek dłużnika po ogłoszeniu upadłości wejdzie do masy upadłości?

Nie, do masy upadłości nie wchodzi:

– mienie, które jest wyłączone od egzekucji,

– wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu,

– kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom.

Ponadto, w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada kwocie stanowiącej 150 proc. kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. 1051,50 zł). Z kolei w przypadku ogłoszenia upadłości osoby, na której utrzymaniu pozostają inne osoby, do masy nie wchodzi część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150 proc. kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. 792 zł przemnożone przez liczbę osób).

Ważne!

Sędzia-komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.

16.Jak długo po zakończeniu postępowania dłużnik będzie spłacać zobowiązania?

Długość planu spłaty zależy od szeregu okoliczności. Co do zasady jest to okres do 36 miesięcy.

Ważne!

W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 84 miesiące.

Jeśli w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70 proc. całego zadłużenia powstałego przed ogłoszeniem upadłości oraz pozostałego po zakończonym postępowaniu upadłościowym, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok.

Z kolei w przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 50 proc. zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż 2 lata.

17. Czy każdemu dłużnikowi w toku postępowania upadłościowego sąd ustali plan spłaty?

Nie. Sąd wydaje postanowienie:

– o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo

– umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub

– warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli,

– jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, lub jeśli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Od powyższej zasady są wyjątki, za którymi mogą przemawiać względy słuszności lub względy humanitarne, np. kalectwo, nieuleczalna choroba, niezawiniona utrata źródeł zarobkowania.

Link do artykułu: https://www.rp.pl/Konsumenci/304229955-Upadlosc-konsumencka-po-nowelizacji-Prawa-upadlosciowego–pytania-i-odpowiedzi.html