Agata Duda-Bieniek dla Gazety Prawnej „Upadłość konsumencka a alimenty. Czy syndyk może zająć zobowiązanie?”

• Czy ogłoszenie upadłości przez dłużnika oznacza brak możliwości dochodzenia od niego roszczeń alimentacyjnych?

Absolutnie nie. Ogłoszenie upadłości przez zadłużonego konsumenta nie uniemożliwia uprawnionym wierzycielom pozwania nierzetelnego dłużnika. Co do zasady, po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu, ale nie dotyczy to roszczeń alimentacyjnych. W sprawach o należne alimenty pozwanym pozostaje upadły.

• Czy alimenty zaległe i bieżące są traktowane w toku postępowania upadłościowego w tożsamy sposób?

Nie. Alimenty zaległe – czyli powstałe do dnia ogłoszenia upadłości – będą zaspokajane zgodnie z przepisami prawa upadłościowego. Z kolei alimenty bieżące – których obowiązek zapłaty powstał już po ogłoszeniu upadłości – będą płatne w toku postępowania upadłościowego.

• Czy wierzyciel alimentacyjny musi dokonać zgłoszenia wierzytelności?

Tak. Uprawniony do otrzymywania alimentów powinien dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności syndykowi. Dokonanie zgłoszenia przez wierzyciela umożliwi mu odzyskiwanie należności w toku postępowania upadłościowego. Co ważne, zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, należności alimentacyjne znajdują się w pierwszej kategorii zaspokojenia należności, co powinno umożliwić ich szybsze zaspokojenie.

• Jak wierzyciel alimentacyjny powinien dokonać zgłoszenia wierzytelności?

Zgłoszenia wierzytelności – z uwagi na nowelizację prawa upadłościowego i wprowadzenie Krajowego Rejestru Zadłużonych – należy dokonać syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Ustawodawca umożliwia jednak wierzycielom alimentacyjnym dokonanie zgłoszenia z pominięciem Krajowego Rejestru Zadłużonych – wówczas można zgłosić wierzytelność w formie pisemnej, wysyłając zgłoszenie listem poleconym na adres kancelarii syndyka.

• Skąd wierzyciel alimentacyjny dowie się ogłoszeniu upadłości przez dłużnika?

Dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien wskazać wszystkich wierzycieli – w tym uprawnionych do otrzymywania alimentów. Dzięki temu, syndyk po ogłoszeniu upadłości może dokonać zawiadomienia wierzycieli o ogłoszeniu upadłości przez zadłużonego konsumenta. Nawet jeśli dłużnik nie wskaże, że posiada długi z tytułu zobowiązań alimentacyjnych, informacja o złożeniu przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości oraz ogłoszeniu upadłości przez sąd będzie publiczna – umieszczona na Tablicy obwieszczeń w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (https://krz.ms.gov.pl/#!/application/KRZPortalPUB/1.9/KrzRejPubGui.TablicaObwieszczen?params=JTdCJTdE&seq=1). Z obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości wierzyciel dowie się m.in. kto jest syndykiem dłużnika oraz na jaki adres należy dokonać papierowego zgłoszenia wierzytelności.

• Kto wypłaci bieżące alimenty po ogłoszeniu upadłości dłużnika?

Zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, wypłaca syndyk w terminach ich płatności. Wynika to z faktu objęcia przez syndyka zarządu nad majątkiem upadłego, w tym środków pieniężnych. Syndyk powinien dokonywać wypłat w miarę wpływu stosownych sum do masy upadłości. Należności alimentacyjne przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości zaspokajane są zatem przed innymi zobowiązaniami masy upadłości. Przed zobowiązaniami alimentacyjnymi regulowane są co do zasady koszty postępowania. Zazwyczaj jednak w miarę wpływu stosownych sum do masy upadłości, syndyk proporcjonalnie przekazuje część uzyskanej kwoty na alimenty, część zaś na pokrycie bieżących kosztów postępowania.

Wierzyciel, który chce otrzymywać alimenty od syndyka, powinien przedłożyć mu dokument potwierdzający jego prawa w tym zakresie – np. wyrok sądu zasądzający alimenty.

• Czy alimenty będą wypłacane w pełnej wysokości?

Nie. Przepisy prawa upadłościowego wprowadzają w tym zakresie istotne ograniczenie – na rzecz każdego z uprawnionych nie może zostać każdorazowo wypłacona kwota większa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Kwota zobowiązania alimentacyjnego przekraczająca w stosunku do każdego z uprawnionych ustawowe ograniczenie wysokości nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości, tym samym nie podlega zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego.

• Czy po ogłoszeniu upadłości zadłużonego rodzica długi alimentacyjne podlegają egzekucji komorniczej?

Nie. Z chwilą ogłoszenia upadłości wszelkie postępowania egzekucyjne prowadzone wobec upadłego ulegają zawieszeniu z mocy prawa. Zaś po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości postępowania egzekucyjne zostaną umorzone. Po ogłoszeniu upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji wobec składka majątkowego dłużnika wchodzącego w skład masy upadłości. Należy jednak pamiętać, że po ogłoszeniu upadłości, alimenty co do zasady będą wypłacane przez syndyka.

• Co w sytuacji gdy syndyk nie ma środków umożliwiających wypłatę alimentów?

Wierzyciel ma wówczas możliwość ubiegania się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego. Z uwagi na konieczność wykazania bezskuteczności egzekucji, wierzyciel może zwrócić się do syndyka
o wydanie stosownego zaświadczenia, które potwierdzi powyższą okoliczność. Uzyskanie postanowienia o bezskuteczności egzekucji będzie bowiem niemożliwe – z uwagi na umorzenie wszystkich postępowań egzekucyjnych po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

• Czy w toku postępowania upadłościowego dłużnik może wnieść o obniżenie lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego?

Tak. Przepisy prawa upadłościowego nie przewidują w tym zakresie ograniczeń. Była żona ma prawo do alimentów na siebie, nawet gdy pracuje

• Czy syndyk może ingerować w wysokość alimentów?

Tak, przepisy przewidują że syndyk może żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Wnioskować należy, że celem wprowadzenia niniejszego przepisu było wzruszenie orzeczeń zasądzających alimenty lub umów opiewających na takie świadczenia, których wykonanie jest szkodliwe dla zaspokojenia ogółu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (np. gdy świadczenie alimentacyjne jest jedynie pozorne i ma na celu jedynie zmniejszenie stopnia zaspokojenia innych wierzycieli dłużnika).

• Czy zobowiązania z tytułu alimentów mogą być umorzone?

Nie. Przepisy prawa upadłościowego co do zamkniętego katalogu roszczeń przewidują brak możliwości umorzenia – zobowiązania alimentacyjne są w tej grupie. Oznacza to, że zarówno alimenty zaległe (powstałe do dnia ogłoszenia upadłości), jak też alimenty bieżące (powstałe po dniu ogłoszenia upadłości) – niezaspokojone w toku trwania postępowania upadłościowego, niewykonane w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli czy też niezapłacone przez syndyka z uwagi na brak środków w masie upadłości, nie zostaną w jakimkolwiek stopniu umorzone.

• Jak obowiązek alimentacyjny będzie realizowany po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Po zlikwidowaniu majątku posiadanego przez upadłego, sąd co do zasady ustali plan spłaty wierzycieli – wówczas dłużnik przystąpi do jego wykonywania i spłacania wierzytelności zgodnie z jego treścią (w tym wynikających z alimentów). Po wykonaniu przez dłużnika planu spłaty wierzycieli, dłużnik oddłuży się od swoich zobowiązań – zaś te niewykonane w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli, ulegną umorzeniu.

Tak jak wskazano powyżej – umorzeniu nie ulegną m.in. zobowiązania alimentacyjne. Wierzyciel będzie mógł m.in. nadal prowadzić egzekucję mającą na celu wyegzekwowanie tych należności.

• Nierzadko zdarza się, że to upadły jest uprawniony do otrzymywania alimentów. Czy syndyk może wówczas zająć przysługujące mu alimenty?

Nie, świadczenie alimentacyjne nie podlega zajęciu jako wyłączone w całości spod egzekucji. Analogicznie jest w przypadku świadczenia pieniężnego wypłacanego w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, którego także nie może zająć syndyk.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe, T.j. Dz. U. 2020 r., poz. 1228 ze zm.