Zmiany, które zaczną obowiązywać 1 grudnia 2021 r. mają ograniczyć czynności sądu i sekretariatu związane z wydawaniem odpisów z akt oraz zapewnić większą transparentność prowadzonych postępowań.
Ustawa z 6 grudnia 2018 roku o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Ustawa o KRZ), która wejdzie 1 grudnia 2021, poza wprowadzeniem rejestru zawierającego scentralizowaną bazę informacji o dłużnikach (Rejestr) oraz bazę obwieszczeń, przewiduje również daleko idące zmiany w samym sposobie prowadzenia postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Jak wynika z Ustawy o KRZ będą one prowadzone za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowania sądowe.
Założeniem projektodawcy było, by system był nie tylko platformą do publikowania określonych informacji. Główny cel, to usprawnienie procesu zarządzania postępowaniami. Aby ten cel zrealizować ustawodawca przyjął, że akta postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych prowadzone będą elektronicznie, i w taki sposób utrwalane będą również wszystkie orzeczenia. Pisma oraz dokumenty, w tym m. in. spis i lista wierzytelności, spis inwentarza, czy plany podziału, będą tworzone i składane z wykorzystaniem formularzy udostępnionych w systemie teleinformatycznym. Formularze elektroniczne oraz procedura ich wypełniania będą przygotowane w taki sposób, aby umożliwić składanie pism w toku postępowania bez ewentualnych braków.
Składanie pism w toku postępowania
Poza pewnymi wyjątkami pisma procesowe oraz dokumenty będą wnoszone za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Będą one opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym lub w taki sposób, aby zapewnić możliwość potwierdzenia pochodzenia i integralności weryfikowanych danych w postaci elektronicznej. Załączniki do pism również będą składane w wersji elektronicznej. Jeżeli jednak załączane dokumenty zostały wcześniej sporządzone w postaci papierowej, do pism w postępowaniach dołączone mają być poświadczone elektronicznie odpisy tych dokumentów lub ich elektroniczne kopie.
Z obowiązku wnoszenia pism na pośrednictwem systemu teleinformatycznego zwolnieni pozostają wierzyciele, którym przysługują:
- należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem dłużnika,
- należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Osoby te będą mogły składać wnioski lub oświadczenia i dokumenty w biurze podawczym każdego sądu rejonowego, przekazując ustnie treść wniosku lub oświadczenia pracownikowi biura podawczego oraz składając dokumenty sporządzone w postaci papierowej. Następnie pracownik biura podawczego wprowadzać będzie treść wniosku lub oświadczenia oraz dokumenty do systemu teleinformatycznego.
Doręczenia elektroniczne
Ustawa o KRZ przewiduje ogólną zasadę, zgodnie z którą pisma oraz postanowienia doręcza się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, za wyjątkiem osób, które nie mają obowiązku składania pism w takiej formie. Osoby te mogą jednak dokonać wyboru doręczenia elektronicznego, jeśli zdecydowały się wnieść pismo za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Ogólna zasada nie dotyczy również pierwszego doręczenia w sprawie. Osobom fizycznym, osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niebędącym osobą prawną, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, pierwsza korespondencja zostanie doręczona w wersji papierowej z jednoczesnym pouczeniem o sposobie doręczania dalszych pism. Zasada ta dotyczy również doręczeń dokonywanych pozasądowym organom postępowania jak syndyk czy zarządca.
WAŻNE!
Sąd nie będzie musiał doręczać kolejnych pism w wersji papierowej, z powodu niezałożenia konta w systemie. Przy pierwszym doręczeniu podmioty, których nie dotyczy zwolnienie z obowiązku wnoszenia pism drogą elektroniczną zostaną pouczone o tym, że brak dostępu do systemu będzie skutkował uznaniem, że korespondencja pozostanie w aktach sprawy ze stwierdzonym skutkiem doręczenia.
Ustalanie i rejestrowanie składu masy upadłości
Ustawodawca wprowadza również rozwiązania, które zwiększą transparentność prowadzonych postępowań, zwłaszcza w zakresie zarządzania majątkiem upadłego oraz zwiększą efektywność sprzedaży prowadzonej przez syndyka. W tym celu syndyk będzie sporządzał spis objętych ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych oraz spis należności w systemie teleinformatycznym z wykorzystaniem wzorca udostępnionego w tym systemie. Sporządzanie spisu będzie się odbywało na bieżąco, w miarę obejmowania poszczególnych składników majątku. Każdorazowy stan spisu objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych będzie ujawniany w Rejestrze. W konsekwencji cały spis będzie jawny nie tylko dla uczestników postępowania, ale dla wszystkich zainteresowanych.
Pozwoli to na zdecydowanie wcześniejsze ujawnianie informacji o majątku, który w toku postępowania będzie sprzedawany przez syndyka, a tym samym pozwoli uczestnikom postępowania na monitorowanie czynności syndyka, a potencjalnym nabywcom na analizę składników majątku przeznaczonych do sprzedaży.
Zasada jednoczesnego ujawniania w Rejestrze składników majątku wchodzących w skład masy upadłości nie będzie dotyczyć informacji zawartych w spisie należności. Wynika to z tego, że po ogłoszeniu upadłości dłużnicy upadłego mogą spłacać swoje zobowiązania wobec upadłego i nie ma podstaw, aby upubliczniać informacje o tych zobowiązaniach. Taka potrzeba pojawi się dopiero wówczas, gdy sędzia komisarz albo rada wierzycieli wydadzą zgodę na sprzedaż wierzytelności.
Ustalanie składu masy układowej oraz sanacyjnej
Analogiczne rozwiązania dotyczą sposobu ustalania składu masy układowej i sanacyjnej. Spis objętych ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących dłużnikowi praw majątkowych oraz spis należności będzie w systemie teleinformatycznym z wykorzystaniem wzorca udostępnionego w tym systemie przez ministra sprawiedliwości. Sporządzanie spisu będzie się odbywało na bieżąco, w miarę obejmowania poszczególnych składników majątku.
W postępowaniu układowym oraz w postępowaniu sanacyjnym nie przewiduje się publicznego (w Rejestrze) udostępniania informacji o składzie masy układowej oraz masy sanacyjnej. Wynika to z tego, że celem postępowania układowego i postępowania sanacyjnego nie jest dokonywanie sprzedaży składników majątku wchodzących w skład masy układowej i sanacyjnej. Uczestnicy postępowania będą mogli zapoznać się ze spisem inwentarza, który będzie znajdował się w aktach postępowania prowadzonych w systemie teleinformatycznym.
Ustalanie i rejestrowanie wydatków oraz sporządzanie sprawozdań
Podobnie jak w odniesieniu do zarządzania masą upadłości, również w zakresie analizy przychodów i wydatków syndyka system teleinformatyczny pozwalać będzie na pełną transparentność przepływów. System teleinformatyczny będzie pozwalał na bieżące rejestrowanie przychodów i wydatków masy upadłości, co pozwoli radzie wierzycieli, ale również poszczególnym wierzycielom na dostęp do informacji o aktualnym stanie funduszów masy upadłości.
Wychodząc z założenia, że to wierzyciele są głównymi beneficjentami postępowania upadłościowego, Ustawa o KRZ wprowadza możliwość wniesienia przez wierzycieli zarzutów dotyczących wydatków. W wyniku rozpoznania zarzutów, jak również z urzędu sędzia-komisarz będzie mógł odmówić uznania w całości lub w części określonego wydatku np. wówczas, gdy uzna go za nieuzasadniony. W takiej sytuacji sędzia-komisarz orzeknie o zwrocie do masy upadłości kwoty poniesionej z tytułu wydatku.
Rejestr aktualnego stanu wierzytelności oraz niezaspokojonych zobowiązań
Istotnym elementem kontroli przebiegu postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych jest możliwość bieżącego śledzenia stanu wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu. Ustawa o KRZ przewiduje, że w postanowieniu oraz dokumencie, który dotyczy wierzytelności będzie podany numer zgłoszenia wierzytelności lub numer na liście lub spisie wierzytelności. Na podstawie prawomocnych postanowień oraz dokumentów, które dotyczą wierzytelności oraz na podstawie sprawozdań rachunkowych syndyka w aktach utworzony będzie rejestr danych, obejmujący bieżący stan wierzytelności oraz niezaspokojonych zobowiązań.
Co istotne, rejestr ten będzie tworzony w aktach, tj. w systemie teleinformatycznym, a nie w Rejestrze z uwagi na brak podstaw do ujawniania danych osobowych wierzycieli upadłego. Jest to rozwiązanie odmienne od przyjętego dla rejestru masy upadłości, który jest jawny dla wszystkich. Dostęp do akt, w tym również do znajdującej się w aktach listy albo spisu wierzytelności będzie ograniczony wyłącznie do uczestników postępowania lub podmiotów, którym akta zostaną udostępnione zgodnie z przepisami ustawy Prawo upadłościowe oraz Prawo restrukturyzacyjne.
Orzeczenia w postępowaniu i terminy ich zaskarżania
Założenie, że akta postępowania restrukturyzacyjnego oraz upadłościowego są prowadzone w systemie teleinformatycznym uzasadnia wprowadzenie regulacji, na podstawie, której orzeczenia wydane w tych postępowaniach są również utrwalane w systemie teleinformatycznym z wykorzystaniem stosownych wzorców, po opatrzeniu ich podpisem elektronicznym.
Ustawa przewiduje się, że będzie możliwe samodzielne pobranie wydruków komputerowych orzeczeń, pism i dokumentów utrwalonych w systemie teleinformatycznym, bez konieczności odrębnego występowania o ich wydanie do sądu. Takie orzeczenia będą miały moc urzędowo poświadczonych odpisów oraz wyciągów, o ile będą posiadały cechy umożliwiające ich weryfikację z danymi zawartymi w systemie teleinformatycznym.
WAŻNE!
Każde orzeczenie sądu, sędziego-komisarza, referendarza sądowego i przewodniczącego w systemie teleinformatycznym będzie zamieszczane wraz z informacją o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia, co do zasady biegnącym od dnia umieszczenia orzeczenia w Rejestrze z pouczeniem lub też z informacją o jego niezaskarżalności.
Takie rozwiązanie ma na celu zagwarantowanie ochrony praw uczestników postępowania przez zamieszczenie w systemie jednoznacznej i pełnej informacji na temat zaskarżalności wydanego orzeczenia, trybu oraz terminów wnoszenia środków zaskarżenia.
Co ważne, inaczej rozpocznie swój bieg termin do wniesienia środków zaskarżenia czynności organów pozasądowych jak np. rady wierzycieli. Ustawa o KRZ zakłada, że uchwały rady wierzycieli będą dostępne dla uczestników postępowania z chwilą ich złożenia sędziemu-komisarzowi. Złożenie będzie bowiem następowało za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, co oznacza, że złożone uchwały od razu będą dostępne w aktach za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Podobna regulacja dotyczy sprawozdań składanych przez syndyka, które z chwilą złożenia będą dostępne dla uczestników postępowania. W takim przypadku termin do zaskarżenia tych czynności ew. nadzorcy, zarządcy i innych organów postępowania, które zgodnie z przepisami ustawy podlegają zaskarżeniu, biegnie od dnia zamieszczenia w systemie teleinformatycznym przez sędziego-komisarza albo referendarza sądowego pouczenia o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia, nie zaś chwilą udostępnienia w systemie samego dokumentu.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi w Ustawie o KRZ zmiany w sposobie prowadzenia postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych będą miały zastosowanie wyłącznie do tych spraw, w których pismo inicjujące postępowanie wpłynie już po wejściu w życie ustawy. Jeżeli zatem wniosek o ogłoszenie upadłości lub wniosek o restrukturyzację zostanie złożony do dnia 1 grudnia 2021 roku (wg stanu prawnego obowiązującego na dzień dzisiejszy), postępowanie będzie toczyło się na dotychczasowych zasadach, a akta tych postępowań będą prowadzone i udostępniane w postaci papierowej. Migracji do systemu teleinformatycznego nie będą podlegać również akta spraw zakończonych przed wejściem w życie Ustawy o KRZ.
Podstawa prawna:
Ustawa z 6 grudnia 2018 roku o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 55 ze zm.)
Magdalena Zdanowska radca prawny w RESIST Rezanko Sitek
Omawiane zmiany należy ocenić pozytywnie. Z biegiem czasu i w miarę nabywania doświadczeń elektronizacja postępowań powinna skutkować skróceniem czasu niezbędnego do przeprowadzenia postępowania oraz przyczynić się do zwiększenia ich efektywności.
