Aktualności

Iwo Duszyński w Rzeczpospolitej „Opłaty komornicze: kogo obciążają i jaka jest ich wysokość”

Na skutek wejścia w życie ustawy o kosztach komorniczych od 1 stycznia 2019 roku zaczęły obowiązywać nowe zasady dotyczące opłat w postępowaniu egzekucyjnym. Zmiana ta ujednoliciła katalog opłat w postępowaniu, a także wprowadziła do porządku prawnego nowe ich rodzaje.

Koszty postępowania egzekucyjnego komornik ustala wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu tym możemy spotkać się z pojęciem kosztów komorniczych. Jest to szerokie pojęcie, które zawiera w sobie wydatki i opłaty.

Wydatki stanowią wszelkie koszty poniesione przez komornika w toku postępowania, takie jak należności biegłych, koszty ogłoszeń, koszty uzyskania dokumentów. Komornik nie ponosi tych kosztów samodzielnie, a dokonanie czynności powodujących wydatki komornik uzależnia od uiszczenia przez wierzyciela (lub wnioskodawcę) zaliczki. Koszty są tymczasowo pokrywane przez komornika tylko wtedy, gdy zaliczka nie wystarcza na pokrycie wydatków. W takiej sytuacji komornik może postanowieniem wezwać wierzyciela (lub wnioskodawcę) do uzupełnienia kwoty, lub pobrać ją bezpośrednio od dłużnika.

Opłaty komornicze pobierane są przez komornika za przeprowadzenie postępowania lub dokonanie określonych czynności. Wbrew powszechnej opinii, opłata komornicza nie stanowi wynagrodzenia komornika. Jest to należność budżetowa i stanowi dochód budżetu państwa. Komornikowi przysługuje zaś wynagrodzenie prowizyjne stanowiące proc. uzyskanej opłaty i przeznaczane jest ono w pierwszej kolejności na koszty związane z prowadzeniem kancelarii komorniczej.

1. Podział opłat komorniczych

Opłaty komornicze dzielimy na opłaty stosunkowe oraz opłaty stałe. Opłaty stałe nie sprawiają większych problemów, gdyż ich wysokość została z góry ustalona przez ustawodawcę i zależy od rodzaju egzekucji prowadzonej przez komornika. Ustawa o kosztach komorniczych wprowadza między innymi następujące opłaty stałe:

  • opłata stała od wniosku o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej wynosi 400 złotych;
  • opłata stała od wniosku o wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie nieruchomości służącej do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych dłużnika albo opróżnienia lokalu lub pomieszczenia służącego do zaspokojenia takich potrzeb wynosi 1500 złotych;
  • opłata stała za udział w usunięciu oporu dłużnika oraz wykonanie polecenia sądu w sprawie osadzenia dłużnika w areszcie wynosi 1000 złotych.

Opłata stosunkowa ustalana jest w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych. Co do zasady opłata ta obciąża dłużnika i wynosi 10 proc. wartości wyegzekwowanych środków. Należy jednak pamiętać, że opłata pobrana przez komornika nie pomniejsza zadłużenia, lecz zwiększa kwotę, którą łącznie musi uiścić dłużnik.

Przykład:

Wierzyciel wszczął egzekucję celem wyegzekwowania od dłużnika 50 tys. zł. W toku postępowania egzekucyjnego komornik zajął rachunek bankowy dłużnika i pobrał z niego kwotę w wysokości 10 tys. zł. Od pobranej kwoty komornik naliczy 10 proc. opłaty, a więc 1 tys. zł. Pozostała do wyegzekwowania należność po potrąceniu z rachunku bankowego wynosić więc będzie 41 tys. zł.

2. Niższa opłata komornicza

Oprócz podstawowej 10-procentowej stawki ustawodawca wprowadził także opłatę stosunkową w wysokości 3 procent. Preferencyjna stawka 3 proc. wchodzi w rachubę pod warunkiem dokonania wpłaty świadczenia komornikowi, w terminie miesięcznym liczonym od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji (dodatkowym „bonusem” jest również niższa opłata minimalna – o czym mowa w dalszej części artykułu). Warto podkreślić, że obniżona wysokość opłaty będzie mieć zastosowanie wyłącznie w przypadku wpłaty na rzecz komornika, ponieważ kwota wpłacona wierzycielowi przez dłużnika, zgodnie z ustawą, nie stanowi wyegzekwowanego świadczenia.

3. Opłaty obciążające wierzyciela

Zgodnie z ogólną zasadą to dłużnik pokrywa ustaloną przez komornika opłatę egzekucyjną. Ustawa przewiduje jednak wyjątki od tej zasady.

Wyjątek pierwszy

Umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela – w przypadku, gdy postępowanie zostanie umorzone na wniosek wierzyciela, komornik obciąża go opłatą w wysokości 5 proc. świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Wierzyciel może jednak tego uniknąć, jeśli wykaże, że podstawą złożenia wniosku o umorzenie było:

– spełnienie świadczenia przez dłużnika;

– zawarcie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia.

Wyjątek drugi

Umorzenie postępowania egzekucyjnego jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania – także i w tej sytuacji ustalona opłata wynosić będzie 5 proc. świadczenia pozostałego do wyegzekwowania i obciąży ona wierzyciela.

Przyczyną umorzenia postępowania w tej sytuacji jest brak aktywności wierzyciela tj. niepodejmowanie przez niego czynności niezbędnych do dalszego prowadzenia postępowania. Celem tej regulacji jest zmotywowanie wierzyciela do aktywności w postępowaniu, a także zapobieganie sytuacji, gdy egzekucyjne trwa nadmiernie długo. Sam fakt prowadzenia egzekucji jest bowiem znaczącą dolegliwością dla dłużnika.

Należy jednak pamiętać, że bezczynność wierzyciela istnieje tylko wtedy, gdy jest on obowiązany do dokonania czynności niezbędnej do dalszego prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Nie dotyczy to więc sytuacji, gdy wierzyciel nie złoży wniosku o poszukiwanie majątku dłużnika, czy też nie zleci innych „dodatkowych” czynności.

Przykład 1:

Podstawa do umorzenia postępowania z uwagi na bezczynność wierzyciela zaistnieje wówczas, gdy wierzyciel, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie złoży wniosku o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości zajętej w toku egzekucji (zakładając, że postępowanie było prowadzona tylko z nieruchomości dłużnika)

Przykład 2:

Nie będzie podstawy do umorzenia postępowania z uwagi na bezczynność wierzyciela, jeśli wierzyciel nie złożył wniosku o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości po poinformowaniu go przez komornika o takiej możliwości.

Wyjątek trzeci

Umorzenie postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn – w przypadku umorzenia postępowania (z wyjątkiem wniosku lub bezczynności wierzyciela) komornik obciąża wierzyciela opłatą w wysokości 150 zł. Ustawa przewiduje jednak, że opłaty tej nie pobiera się od osób fizycznych dochodzących roszczeń pracowniczych albo odszkodowawczych, jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów, których przedmiotem działalności nie jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa. Podmioty, których przedmiotem działalności jest działalność finansowa i  ubezpieczeniowa1 nie ponoszą tej opłaty jeżeli wykażą, że są wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie była przedmiotem obrotu.

Ważne!

Zwolnienie z opłaty przysługuje wyłącznie w sytuacji, gdy egzekucja została wszczęta przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego (wydania wyroku, nakazu zapłaty, ugody itp.).

Wyjątek czwarty

Opłata w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego – w razie niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik obciąża wierzyciela opłatą stosunkową w wysokości 10 proc. egzekwowanego świadczenia (ważne: egzekwowanego, a nie pozostałego do wyegzekwowania). W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągnięta lub pobrana zostaje mu zwrócona.

Ocena niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w  każdym przypadku powinna być dokonana na chwilę jego zainicjowania.

Chodzi tu o sytuację, w której w chwili wszczęcia postępowania czynności komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania obowiązku objętego tytułem wykonawczym, wierzyciel zaś jeszcze przed złożeniem wniosku egzekucyjnego mógł się o tym dowiedzieć i nie składać wniosku egzekucyjnego.

Może mieć to miejsce również wówczas, gdy dłużnik nie dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Dotyczy to sytuacji, gdy wierzyciel wszczął egzekucję pomimo spłaty zaległości przez dłużnika.

4. Granice wysokości opłat komorniczych

Określenie wysokości opłaty minimalnej i maksymalnej przez ustawodawcę ma dwojaki cel. Z jednej strony ustalenie opłaty minimalnej ma zapewnić komornikowi niezbędny dochód z tytułu czynności egzekucyjnych, z drugiej zaś strony stanowi gwarancję dla dłużnika, że opłata nie przekroczy z góry ustalonej granicy.

Podstawową regułą jest, że opłaty stosunkowe w sprawie nie mogą być niższe niż 150 zł i wyższe niż 50 tys. zł. Ustawa nie przewiduje wyjątków odnośnie wysokości opłaty maksymalnej. Opłata minimalna może różnić się zaś stosownie do okoliczności postępowania i wynosi ona:

– 300 zł

jest to podstawowa wysokość minimalnej opłaty ustalanej, gdy nie zachodzą niżej wymienione przesłanki;

– 200 zł:

a) gdy świadczenie wyegzekwowano wyłącznie wskutek egzekucji z:

  • wierzytelności,
  • rachunku bankowego,
  • wynagrodzenia za pracę,
  • świadczeń z zabezpieczenia społecznego
  • albo na skutek zapłaty komornikowi po upływie miesiąca od zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji;

b) w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela, w sytuacji gdy podstawą umorzenia z wniosku wierzyciela postępowania egzekucyjnego było:

  • spełnienie świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji;
  • zawarcie w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia;
  • 150 zł

jeżeli dłużnik spełnił świadczenie w miesięcznym terminie liczonym od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji;

Ważne!

W przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela, w sytuacji gdy podstawą umorzenia z wniosku było zawarcie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem, lecz po terminie miesiąca od doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, dłużnika obciąża opłata w wysokości 10 proc. wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.

5. Opłaty w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym przed 1 stycznia 2019 roku

Ustawa o kosztach komorniczych ma zastosowanie do postępowań wszczętych od 1 stycznia 2019 roku, dlatego też, do egzekucji zainicjowanych przed tą datą stosujemy przepisy ustawy poprzedzającej tj. ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji.

Ważne!

Niezależnie od daty wszczęcia postępowania egzekucyjnego, do wszystkich postępowań egzekucyjnych zastosowanie mają art. 29 i art. 30 ustawy o kosztach komorniczych (patrz: pkt 3).

W przeciwieństwie do ujednoliconych zasad ustalania opłaty komorniczej zawartych w ustawie o kosztach komorniczych, ustawa o komornikach sądowych i egzekucji (którą stosujemy do postępowań wszczętych i niezakończonych przed 1 stycznia 2019 roku) rozgranicza wysokość opłaty w zależności od rodzaju prowadzonej egzekucji.

Podstawową regułą w przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych jest pobranie od dłużnika opłaty stosunkowej w wysokości 15 proc. wartości wyegzekwowanego świadczenia. Jednakże w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do:

  • wierzytelności z rachunku bankowego,
  • wynagrodzenia za pracę,
  • świadczenia z ubezpieczenia społecznego oraz innych świadczeń i  dodatków
  • komornik pobiera opłatę w wysokości 8 proc. wartości świadczenia.

W obu przypadkach ustawodawca wprowadza opłatę minimalną i maksymalną. W przypadku opłaty 15-proc. nie może ona być niższa niż 1/10 i nie wyższa niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W drugim zaś przypadku opłata nie może wynosić mniej niż 1/20 i nie więcej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Przypis:

1) w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (DzU z 2016 r., poz. 1068; z 2017 r., poz. 60 oraz z 2018 r., poz. 650);

Podstawa prawna:

ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego www  (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 1575 ze zm.)

ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1309)

ustawa z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 850)

ustawa z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 210)