Aktualności

Iwo Duszyński w Rzeczpospolitej „Miarkowanie opłaty egzekucyjnej – kto i gdzie może złożyć wniosek”

Wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej wnosi się do komornika sądowego w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o pobraniu lub ustaleniu opłaty. Może to zrobić zarówno dłużnik, jak i wierzyciel.

Opłaty w postępowaniu egzekucyjnym stanowią nieodłączną część przymusowego egzekwowania długów. Pomimo tego, że uiszczenie ich jest konieczne, to zależnie od różnych sytuacji życiowych, mogą one stanowić nadmierną dolegliwość. Stąd też, celem realizacji zasady humanitaryzmu postępowania egzekucyjnego do polskiego porządku prawnego, ustawą z 24 września 2004 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, wprowadzono instytucję miarkowania (obniżenia) opłaty egzekucyjnej. Jest to niezwykle praktyczna instytucja, która w uzasadnionych przypadkach, umożliwia obniżenie ustalonej opłaty maksymalnie aż o dwie trzecie jej początkowej wysokości.

Ustalenie kosztów postępowania

Wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego, komornik sądowy zobowiązany jest do ustalenia kosztów jego prowadzenia. Zgodnie z artykułem 770 Kodeksu postępowania cywilnego, to dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, a koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym przez komornika roszczeniem. W związku z powyższym, w większości przypadków, to dłużnik zobowiązany jest do uiszczenia kosztów postępowania egzekucyjnego.

W teorii, koszty te powinny zostać ustalone w treści odrębnego postanowienia. Jednak, z uwagi na utrwaloną praktykę, w przeważającej mierze postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego i postanowienie o ustaleniu kosztów postępowania zawarte są w treści jednego pisma.

WAŻNE!

Niezależnie od tego, czy postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego i postanowienie o ustaleniu kosztów tegoż postępowania zostały zawarte w jednym, czy też w osobnych pismach, to we wniosku o obniżenie (miarkowanie) opłaty egzekucyjnej należy wskazać postanowienie o ustaleniu kosztów postępowania.

Prawo dłużnika i wierzyciela

Uprawnienie do złożenia wniosku o obniżenie opłaty egzekucyjnej posiada zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Zakres sytuacji, w których dłużnik może złożyć wniosek o miarkowanie opłaty egzekucyjnej jest znacznie szerszy, niż w przypadku wierzyciela. Dłużnik może złożyć taki wniosek odnośnie do:

  • każdej egzekucji świadczeń pieniężnych;
  • egzekucji z wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego;
  • egzekucji prowadzonej na podstawie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym;
  • egzekucji z wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego polegającego na zobowiązaniu do zapłaty na rzecz uprawnionego.

Wierzyciel może złożyć wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej we wskazanych wyżej przypadkach, jednak wyłącznie, gdy opłata została ustalona na podstawie art. 29 lub art. 30 ustawy o kosztach komorniczych, czyli gdy postępowanie egzekucyjne zostało umorzone na wniosek wierzyciela, na podstawie art. 824 par. 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego (bezczynność wierzyciela) czy też obciążenia go opłatą z tytułu oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Złożenie wniosku i co dalej?

Wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej wnosi się do komornika sądowego w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o pobraniu lub ustaleniu opłaty.

WAŻNE!

Zaleca się, aby złożyć wniosek o miarkowanie opłaty niezależnie od tego, czy planujemy zaskarżyć postanowienie komornika z innych przyczyn. Termin na złożenie wniosku wynosi 7 dni od dnia doręczenia postanowienia, a więc niezależnie od dnia jego uprawomocnienia. W sytuacji, gdyby sąd oddalił albo odrzucił złożoną przez nas skargę na czynności komornika, 7-dniowy termin na złożenie wniosku o miarkowanie opłaty już by upłynął.

Wniosek ten należy więc złożyć równolegle do skargi na czynności komornika. Konieczna jest modyfikacja terminu na złożenie wniosku o miarkowanie opłaty egzekucyjnej poprzez wskazanie, iż upływa on wraz z uprawomocnieniem się postanowienia o pobraniu lub ustaleniu opłaty.

Wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej powinien czynić zadość wymogom pisma procesowego wymienionym w art. 125 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Wnioskodawca powinien w szczególności wskazać wysokość opłaty, do jakiej jego zdaniem powinna zostać ona obniżona, a także uzasadnić swoje stanowisko. Komornik po otrzymaniu wniosku jest zobowiązany, w terminie trzech dni od dnia jego otrzymania, do sporządzenia uzasadnienia pobrania lub ustalenia opłaty egzekucyjnej. Wniosek ten zostaje następnie przekazany wraz z uzasadnieniem i aktami sprawy do właściwego sądu (chyba że komornik w całości uwzględni nasz wniosek). O ewentualnym uwzględnieniu wniosku komornik zawiadamia wnioskodawcę.

Na co zwracać uwagę?

Istotą instytucji miarkowania opłaty egzekucyjnej jest założenie, że koszty zostały ustalone zgodnie z przepisami obowiązującego prawa, lecz na skutek szczególnych okoliczności, powinny zostać obniżone. Dlatego też, przed złożeniem wniosku o miarkowanie należy w pierwszej kolejności ustalić, czy opłata została ustalona prawidłowo. W przypadku dostrzeżenia nieprawidłowości w działaniach organu egzekucyjnego, na taką czynność należy wnieść skargę na czynności komornika w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o ustaleniu opłaty, nie zaś wniosek o jej miarkowanie.

Co istotne, nawet w przypadku przekroczenia siedmiodniowego terminu do wniesienia skargi na czynności komornika (a więc w przypadku uprawomocnienia się postanowienia), sąd może z urzędu, na podstawie art. 759 par. 2 k.p.c., skorygować wadliwie określoną opłatę, tzn. obniżyć ją lub podwyższyć. Powyższe stanowisko poparte zostało uchwałą Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2007 roku (sygnatura akt III CZP 16/07), gdzie wskazano m.in., że: „Nie można tolerować sytuacji, w której komornik dokonuje błędnej wykładni przepisów o kosztach na swoją korzyść i ze szkodą dla stron, a następnie broni się przed poddaniem tej kwestii nadzorowi sądu zarzutem prawomocności swojego postanowienia”.

Przesłanki złożenia wniosku

Obniżenie opłaty egzekucyjnej może nastąpić, jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności. Z faktu posłużenia się przez ustawodawcę odniesieniem do „szczególnych okoliczności” należy wywodzić, że obniżenie opłaty stanowi wyjątek od reguły. Szczególne okoliczności tj. przesłanki przemawiające za obniżeniem opłaty egzekucyjnej, która to opłata z zasady została już ustalona i obciąża stronę wnioskującą oraz które mogą uzasadniać obniżenie opłaty egzekucyjnej, odnoszą się do:

  • nakładu pracy komornika, lub
  • sytuacji majątkowej dłużnika (bądź wierzyciela) oraz wysokości jego dochodów.

Z powyższego wynika, iż katalog przesłanek pozwalających sądowi na miarkowane opłaty egzekucyjnej ma charakter zamknięty, zaś przesłanki te mają charakter ocenny. Każdorazowo decyzja sądu winna uwzględniać przynajmniej jedną z dwóch przesłanek i obie przesłanki uregulowane zostały przez ustawodawcę na zasadzie alternatywy, co znaczy, że dla zastosowania instytucji miarkowania opłaty wystarczy wystąpienie jednej z nich.

1. Nakład pracy komornika

Nakład pracy komornika” jest pojęciem nieostrym, nie został także zdefiniowany w żadnym z aktów prawnych. A jego zastosowanie w praktyce nastręcza wiele problemów natury praktycznej. Organ egzekucyjny działa na podstawie i w granicach prawa, dlatego też nakład pracy komornika odbiegający od normy wyznaczonej przepisami musiałby wiązać się z pominięciem przez komornika czynności w postępowaniu egzekucyjnym. Takie zaniechanie stanowiłoby więc przesłankę do złożenia skargi na czynności komornika, nie zaś wniosku o obniżenie opłaty egzekucyjnej. Należy więc, przyjmując racjonalność ustawodawcy, odrzucić taką interpretację tej przesłanki.

Zasadnym wydaje się kompleksowa analiza postępowania pod kątem nakładu pracy komornika, biorąc pod uwagę zmienne takie jak:

  • podstawa umorzenia egzekucyjnego i etap na którym postępowanie zostało umorzone;
  • czynności podjęte przez komornika w postępowaniu, w tym podjęte celem ustalenia składników majątku dłużnika;
  • podejmowanie przez dłużnika działań celem obstrukcji postępowania;
  • dokonywanie przez dłużnika dobrowolnych wpłat skutkujących zakończeniem postępowania przed podjęciem przez komornika działań wymagających zwiększonego nakładu pracy.

PRZYKŁAD 1:

Wierzyciel wniósł o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jako sposób egzekucji wskazując nieruchomość dłużnika. Komornik zajął nieruchomość zgodnie z wnioskiem wierzyciela, lecz nie przystąpił do dalszych czynności wskutek nieopłacenia zaliczki na wydatki w toku postępowania. Po upływie sześciu miesięcy komornik umorzył postępowanie na podstawie art. 824 par. 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego z uwagi na bezczynność wierzyciela i obciążył go opłatą w wysokości 5 proc. wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Uzasadnienie wniosku o miarkowanie opłaty egzekucyjnej mogłyby stanowić poniższe argumenty:

  • umorzenie postępowania na jego początkowym etapie,
  • stosunkowo niewiele czynności podjętych przez komornika w postępowaniu.

PRZYKŁAD 2:

W toku postępowania egzekucyjnego wyegzekwowano całość dochodzonej przez wierzyciela kwoty. Egzekucja prowadzona była z rachunku bankowego dłużnika oraz jego wynagrodzenia za pracę. Dłużnik dokonywał bezpośrednich wpłat na rachunek bankowy komornika, w związku z czym zadłużenie zostało spłacone w terminie dwóch miesięcy, bez konieczności zajmowania majątku dłużnika, a także bez przeprowadzenia czynności terenowych w miejscu zamieszkania dłużnika. Na skutek poważnego wypadku, dłużnik został pozbawiony możliwości zarobku i musi podjąć kosztowne leczenie. Uzasadnienie wniosku o miarkowanie opłaty egzekucyjnej mogłyby stanowić poniższe argumenty:

  • nagły wypadek dłużnika,
  • brak zdolności zarobkowych oraz kosztowne leczenie,
  • chęci dłużnika do jak najszybszego zaspokojenia wierzyciela, udowodnione bezpośrednimi wpłatami,
  • stosunkowo niewiele czynności podjętych przez komornika w postępowaniu.

2. Sytuacja majątkowa oraz wysokość dochodów

Drugą przesłankę stanowią szczególne okoliczności odnoszące się do sytuacji majątkowej oraz wysokości dochodów dłużnika bądź wierzyciela. Z punktu widzenia dłużnika, przesłankę tą należy traktować rygorystycznie. Niewystarczającym więc będzie wskazanie przez dłużnika, że przesłanką do obniżenia opłaty egzekucyjnej jest zła kondycja finansowa, czy też niskie dochody. Za szczególne okoliczności uznać więc trzeba zdarzenia nagłe, skutkujące znaczącym pogorszeniem sytuacji majątkowej czy wysokości dochodów takie jak: katastrofa naturalna, choroba wymagająca kosztownego leczenia, niespodziewana utrata pracy.

Postępowania wszczęte przed 1 stycznia 2019 r.

Na skutek nowelizacji postępowania egzekucyjnego dnia 1 stycznia 2019 roku utraciła moc ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (dalej jako: „u.k.s.e.”), a w jej miejsce uchwalono dwie ustawy: ustawę z 22 marca 2018 roku o komornikach sądowych (dalej jako: „u.k.s.”) oraz ustawę z 28 lutego 2018 roku o kosztach komorniczych (dalej jako: „u.k.k.”). Obie ustawy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2019 roku. W związku z wprowadzonymi zmianami, do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed 1 stycznia 2019 stosuje się przepisy dotychczasowe, a więc przepisy u.k.s.e.

Od ogólnej zasady został wprowadzony jednak wyjątek, zgodnie z którym art. 29 oraz art. 30 ustawy o kosztach komorniczych stosuje się od dnia wejścia w życie rzeczonej ustawy, niezależnie kiedy zostało wszczęte postępowanie.

Do porządku prawnego wprowadzono nową opłatę (art. 29 u.k.k.), która nie występowała w poprzednim stanie prawnym. Obciąża się nią wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 par. 1 pkt 4 (bezczynność). W związku z tym, wniosek o miarkowanie opłaty egzekucyjnej sprzed nowelizacji nie zawierał uprawnienia wierzyciela do złożenia wniosku o miarkowanie opłaty w przypadku:

  • umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo
  • umorzenia postępowania z uwagi na bezczynność wierzyciela (art. 824 par. 1 pkt 4)
  • gdyż prawo nie przewidywało opłaty związanej z umorzeniem postępowania w tych przypadkach.

Omawiana regulacja znacząco ogranicza uprawnienia wierzyciela (uprawnienia dłużnika pozostały takie same), który może zostać obciążony opłatą na mocy art. 29 u.k.k., lecz nie może on złożyć wniosku o jej miarkowanie. W takiej sytuacji brak przepisu regulującego te zmiany należy uznać za przeoczenie ustawodawcy oraz lukę techniczną powstałą przy tworzeniu aktu prawnego, który ostatecznie stał się ustawą o kosztach komorniczych.

Luka ta została jednak uzupełniona w praktyce. Zgodnie z reprezentowanym poglądem, zarówno sąd, jak i komornik orzekający o kosztach postępowania egzekucyjnego po dniu 1 stycznia 2019 r., zobligowany jest do stosowania aktualnych, ze względu na datę orzekania, przepisów ustawy o kosztach komorniczych. (postanowienie SR w Tczewie z dnia 22 marca 2019 r., I Co 293/19, Legalis, postanowienie SR Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 18 kwietnia 2019 r, XII 1Co 419/19, Legalis, Art. 48 KosztKomU red. Mendrek 2021, wyd. 1/M. Malczyk)

W związku z powyższym, dopuszczalne jest stosowanie aktualnych przepisów, które nie ograniczają uprawnień wierzyciela i umożliwiają złożenie wniosku o miarkowanie opłaty także w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela oraz umorzenia z uwagi na jego bezczynność.

Podstawy prawne

  • ustawa z 24 września 2004 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2004 r., nr 236, poz. 2356),
  • ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 1964, nr 43 poz. 296)
  • ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (DzU z 1997, nr 133 poz. 882)
  • ustawa z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (DzU z 2018, poz. 771)
  • ustawa z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (DzU z 2018, poz. 770)

Link: https://www.rp.pl/Firma/307229973-Miarkowanie-oplaty-egzekucyjnej—kto-i-gdzie-moze-zlozyc-wniosek.html