Aktualności

Martyna Jędraszka w Gazecie Prawnej „Nowelizacja przepisów Tarczy 4.0. Od 1 grudnia 2021 r. wchodzi w życie nowe uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne”

Ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. 2020 poz. 1086; dalej: Tarcza 4.0) wprowadzono do polskiego systemu prawnego nowy tryb postępowania restrukturyzacyjnego – tzw. uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Celem omawianej regulacji miało stać się czasowe zapobiegnięcie skutkom niewypłacalności przedsiębiorców, powstałej wobec ogłoszenia na obszarze RP stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Ustawodawca założył, że do 30 czerwca 2021 r. podmioty do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, mogą dokonać otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu.

W tym czasie to właśnie średni i mali przedsiębiorcy, których rzeczone przepisy dotyczą, mają jeszcze możliwość przeciwdziałania skutkom przewidywanego kryzysu gospodarczego i finansowego. Czy to rozwiązanie się sprawdziło i czy warto z niego skorzystać?

Na podjęcie stosownych kroków przedsiębiorcy zyskali dodatkowy czas. Choć Tarcza 4.0 miała obowiązywać do końca czerwca 2021 r., to ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (podpisaną przez Prezydenta RP w dniu 9 czerwca 2021 r., jeszcze nie dokonano jej obwieszczenia) nie tylko dostosowano (przynajmniej według założenia) rozwiązania przyjęte Tarczą 4.0 do przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne, to jednocześnie do dnia 30 listopada 2021 r. wydłużono możliwość dokonania obwieszczenia w oparciu o dotychczasowe przepisy. Podpisana ustawa zakłada dostosowanie czasowych rozwiązań już na stałe, z pewnymi modyfikacjami.

Rozwiązania przyjęte Tarczą 4.0

Podsumowując obowiązujące rozwiązania należy uwypuklić, że uruchomienie procedury uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego zapewnia przeprowadzenie procedury układowej bez zgody sądu. Z samego założenia jest to rozwiązanie szybsze i prostsze, gdyż inicjacja tego sposobu restrukturyzacji znosi obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Wystarczy, że dłużnik:

  • przygotuje propozycje układowe oraz spis wierzytelności, spis wierzytelności spornych i przekaże je doradcy restrukturyzacyjnemu, pełniącemu funkcję nadzorcy układu, z którym zawrze odpowiednią umowę o tzw. nadzór nad przebiegiem postępowania układowego,
  • do dnia 30 czerwca 2021 r. dokona obwieszczenia otwarcia postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Dzień dokonania obwieszczenia w MSiG jest dniem otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu. W terminie kolejnych 3 dni nadzorca układu jedynie zawiadamia sąd właściwy do rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu o wszczętej procedurze, zaś dłużnik ma 4 miesiące na wypracowanie porozumienia ze swoimi wierzycielami. Jeśli do ostatecznego porozumienia nie dojdzie i dłużnik nie złoży w sądzie wniosku o zatwierdzenie układu, przedmiotowe postępowanie umarza się z mocy prawa.

Zalety i ryzyka

Z perspektywy dłużnika minusem jest to, że otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego nie daje możliwości uchylenia dotychczasowych zajęć, niemniej jednak jest korzystne z tej przyczyny, że:

  • powoduje zawieszenie postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych z mocy prawa układem oraz dotyczących wierzytelności zabezpieczonych na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską,
  • w takich sprawach niedopuszczalne jest także wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu,
  • zasadniczo brak jest możliwości wypowiedzenia dłużnikowi kluczowych umów.

Tym samym dłużnik może, a nawet powinien, prowadzić działalność gospodarczą w sposób ciągły i dokonywać czynności zwykłego zarządu. Musi jednak pamiętać, że w ciągu zaledwie kilku tygodni ma za zadanie przekonać do siebie swoich wierzycieli. Jego celem pozostaje przedstawienie im racjonalnego i efektywnego planu działania, opracowanego wespół z doradcą restrukturyzacyjnym, dzięki któremu, poprzez konfrontację płatniczych możliwości dłużnika z realnymi możliwościami egzekwowania własnych wierzytelności, wierzyciele mają możliwość oszacowania opłacalności zawarcia układu pozwalającego na ich chociażby częściową spłatę. Układ pozostaje korzystny także dla wierzycieli, bowiem poprzez otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego następuje ograniczenie ryzyka wyprowadzenia majątku przez dłużnika – od dnia dokonania obwieszczenia do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu, wszystkie czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu pod rygorem ich nieważności wymagają zgody nadzorcy układu. Dodatkowe zabezpieczenie interesów wierzycieli następuje poprzez uchylenie skutków otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w sytuacji, jeśli wierzyciele uznają, że prowadzi ono do ich pokrzywdzenia.

Zmiany na lepsze?

Szybko okazało się, że przepisy, które miały stanowić rozwiązanie wyłącznie terminowe, znalazły uznanie wśród przedsiębiorców borykających się z problemami wypłacalności. I choć nowe uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne jeszcze nie obowiązuje (co do zasady ustawa wejdzie w życie z dniem 1 grudnia 2021 r.), to jak wskazuje sam ustawodawca, jego celem jest zwiększenie transparentności postępowania restrukturyzacyjnego oraz zachowanie spójności przepisów regulujących kwestie związane z szeroko rozumianymi sprawami upadłościowymi. Czy aby na pewno?

Analiza nowelizacji prowadzi do stwierdzenia, że nowa wersja uproszczonej restrukturyzacji zwiększa ochronę przeciwegzekucyjną dłużnika. Główny problem sygnalizowany przez praktyków prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego, w tym także przez nadzorców układu, jawi się w tym, że choć dłużnik z jednej strony utrzyma dotychczasową możliwość regulowania wierzytelności objętych układem (co przecież z perspektywy celów przedmiotowej procedury oceniać należy pozytywnie), to jednak z drugiej strony otrzyma uzupełniającą ochronę przed egzekucją. Jedną z najbardziej istotnych zmian jest bowiem możliwość uchylenia dokonanych przed dniem obwieszczenia zajęć dokonanych w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym.

Utrzymanie natomiast przez dłużnika możliwości wyboru tych wierzytelności, które chce spłacić, przy jednoczesnym uchyleniu dotychczasowych zajęć, może rodzić niepisane ryzyko działania na rzecz jednych wierzycieli z pokrzywdzeniem innych. Czy jest to obawa słuszna, praktyka pokaże. Aby jednak koherentnie podejść do kompletności omawianej procedury, należałoby jednak bardziej pochylić się zarówno nad działaniami podejmowanymi z perspektywy dłużnika, ale i wierzyciela.

Nie dla każdego dłużnika

Istotną zmianą od 1 grudnia 2021 r. będzie niedopuszczalność dokonania obwieszczenia przez dłużnika, który w ciągu ostatnich 10 lat prowadził on postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo w ciągu ostatnich 10 lat umorzono wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne. Jedynie wyjątkowo dokonanie obwieszczenia będzie możliwe, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli.

Krajowy Rejestr Zadłużonych

Nie można tym samym nie wspomnieć, iż ostatnią nowelizacją być może ostatecznie uporządkowano zmiany zmierzające do zapewnienia spójności pomiędzy przepisami, a rozwiązaniami technicznymi wykorzystywanymi w ramach budowy Krajowego Rejestru Zadłużonych i systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Choć Krajowy Rejestr Zadłużonych statuuje ustawa z dnia 6 grudnia 2018 r., po raz kolejny przesunięto termin jej wejścia w życie – tym razem na dzień 1 grudnia 2021 r. Miejmy nadzieję, że KRZ będzie miał w końcu szansę stać się praktycznym i powszechnie użytkowanym narzędziem pracy, na który wszyscy czekają.

Stan prawny według stanu na dzień 14 czerwca 2021 roku